By Kuru fasulye, yanında pilavı ile birlikte Türk mutfağının en temel yemeklerinden biri. Kendine has lezzet sırları barındıran bu lezzetin kökenleri Karadeniz’in gözdesi Çayeli’nden geliyor.
Etli, etsiz, sucuklu, pastırmalı kuru fasulye çeşitlerinin hepsi çok lezzetli ama etli kuru fasulye bambaşka bir tat. Biz de bu yazımızda Çayeli kuru fasulyesinin nasıl bir marka haline geldiğini ve Çayeli kuru fasulyesinin sırrını araştırdık.
Çayeli Kuru Fasulyesinin Coğrafi İşaret Serüveni
Rize’nin coğrafi işaretli ürün sayısı 12’dir. Çayeli Ticaret ve Sanayi Odası tarafından Çayeli Kuru Fasulyesine alınan coğrafi tescil başta olmak üzere, Derepazarı Pidesi, Rize Simidi, Pepeçura, Mıhlama, Anzer balı, Rize çayı ve Rize Baston Ekmeği de coğrafi işaret tescilli yemekler listesinde yer almakta.
Bu Kuru Fasulyenin Sırrı Nedir Peki?
Karadeniz’e yolu düşüp Çayeli kuru fasulyesinden yiyen herkesin bir tabak daha söylediği ve asla unutamadığı, yedikten sonra da müptelası olduğu bir lezzet Çayeli kuru fasulyesi. Tattıktan sonra insan mutlaka aklından geçiriyor; yılların tecrübesinin, uzun uğraşların verdiği deneyimin ve sevgiyle pişirilmesinin yanı sıra başka bir sırrı daha var mı acaba diye.
Bu sırlardan ilki elbette ki kuru fasulyenin kendisidir. Çayeli kuru fasulyesinin ana malzemesi olan kuru fasulyenin memleketi Erzurum, İspirdir. Bu yörenin kuru fasulyenin kabuğunun çok ince olması sebebiyle piştikten sonra ağızda pamuk gibi bir his bırakır. Bu nedenle Çayeli’ndeki çoğu lokanta kuru fasulyesini buradan temin eder. Bir diğer sır ise yemeğin yağında gizli. Nasıl ki fasulye çok özel bölgelerden geliyorsa yağ da o şekilde özel olarak tahsis ediliyor. Türkiye’nin Doğu Anadolu bölgesinden sonra en yüksek dağlar Rize’de sıralanıyor. Tescillenmiş lezzet için kullanılan yağlar, yaklaşık olarak 1500-1600 metrenin üzerinde hayvanların otlamasıyla elde edilen yağlar. Gizemin bir kısmı da burada gizli aslında.
Coğrafi İşaret Tescili Nedir?
Bazı yemekler üretildikleri yer ile özdeşleşir, orası ile anılırlar. Bu yemeklerin haklarını uzun yıllar boyunca koruyabilmek için coğrafi işaret alınması gerekir. Bir yemeği, benzerlerinden ayıran en temel özelliği üretildiği yöre ise, bu ürün için “yöresel” ifadesi kullanılır. Bazı yöresel yemekler, bulundukları ya da üretildikleri bölge ile özdeşleşir ve oranın adı ile anılırlar. Bu yemeklerin yöreselliğinin yasal olarak ifade edilebilmesi için alınan işaretlere de coğrafi işaret denir.
Anadolu’nun dört bir yanından benzersiz yemeklerimiz birbiri ardına coğrafi işaret tescili alıyor. Bu yemeklerin önemli bir kısmı da Karadeniz mutfağında ait. Karadeniz bölgesinde coğrafi işareti almış ürünlere örnek olarak; Artvin’in Hopa ilçesi adına Laz böreği, Giresun’un adına Görele dondurması, Giresun simidi, Giresun tel kadayıfı, Rize simidi, Ordu Perşembe ceviz helvası, Sinop nokulu, Samsun kaz tiridi ve Trabzon Akçaabat köftesini sayabiliriz.
Coğrafi İşaret Tescili Nasıl Alınır?
Bir ürünün coğrafi işareti alabilmesi için şu özellikleri taşıması gerekir:
-Coğrafi sınırları belirli bir alan içinde yer alması.
-Bu alana ait özellikler neticesinde meydana gelmiş bir ürün olması.
-Bir karakteristik özellik taşıması ve bu karakteristik özelliğin bulunduğu bölge ile ilişkilendirilmiş olması.
Coğrafi İşaret tescili aynı zamanda, yöresel yiyeceklerin pazarlama gücüne güç katarak ürünün gerçek üreticilerini koruyan ve yerel bir kalkınma aracı olarak da kullanılan bir oluşumdur. Bölgede turizm gelişimine de katkı sağlamaktadır.
